آیا اسکولیوز و اسپینا بیفیدا مرتبط هستند؟
انواع مختلفی از اسکولیوز وجود دارد که به صورت معمولی و غیرمعمولی طبقه‌بندی می‌شوند. زمانی که به نوع عصبی عضلانی اسکولیوز اشاره می‌کنیم، با شکل غیرمعمول آن روبرو هستیم. در موارد معمولی، نظیر اسکولیوز ایدیوپاتیک، انحنای ستون فقرات معمولاً به سمت راست و دور از قلب شکل می‌گیرد، اما در شرایط غیرمعمول که علت‌های مشخصی دارند، انحنا ممکن است به سمت چپ و به طرف قلب متمایل شود. برای آشنایی بیشتر با تفاوت‌ها و ارتباط بین اسکولیوز و اسپینا بیفیدا ادامه مطلب را دنبال کنید.
اسکولیوز، انحنای غیرطبیعی جانبی ستون فقرات همراه با چرخش آن است، در حالی که اسپینا بیفیدا نوعی اختلال عصبی عضلانی محسوب می‌شود که در نتیجه نقص لوله عصبی در هنگام شکل‌گیری جنین در رحم ایجاد می‌شود. تخمین زده شده است که حدود 50 درصد از افرادی که به اسپینا بیفیدا مبتلا هستند، به اسکولیوز عصبی عضلانی نیز دچار می‌شوند.
در فرآیند تشخیص اسکولیوز، بخشی از کار شامل طبقه‌بندی دقیق وضعیت بیمار بر اساس عوامل کلیدی، مانند نوع اختلال، است که شناسایی دقیق‌تر این بیماری را امکان‌پذیر می‌سازد.
تشخیص و طبقه بندی اسکولیوز
تشخیص و طبقه‌بندی اسکولیوز فرآیندی پیچیده است، چرا که این بیماری تنوع گسترده‌ای از نظر شدت دارد؛ از خفیف و متوسط تا شدید و بسیار شدید متغیر است. علاوه بر این، اسکولیوز می‌تواند افراد در تمامی سنین را به شکل‌های مختلف تحت تأثیر قرار دهد و با انحناها و شرایط متفاوتی همراه باشد که هر یک ویژگی‌های منحصربه‌فرد و نیازهای درمانی خاص خود را دارند.
برای تشخیص اسکولیوز، لازم است که یک انحنای غیرطبیعی جانبی (پهلو به پهلو) در ستون فقرات همراه با یک جزء چرخشی وجود داشته باشد. همچنین، اندازه این انحنا باید حداقل معیار تعریف‌شده را برآورده کند؛ به عبارتی دیگر، زاویه کاب باید حداقل 10 درجه باشد.
اندازه‌گیری زاویه کاب عنصر کلیدی اطلاعاتی محسوب می‌شود که اساس تدوین طرح‌های درمانی قرار می‌گیرد. این اندازه‌گیری معمولاً با استفاده از تصاویر رادیولوژی (اشعه ایکس) به دست می‌آید.
زاویه کاب با رسم خطوطی از بالاترین و پایین‌ترین نقاط مهره‌های دارای کجی حداکثری محاسبه می‌شود. تقاطع این خطوط زاویه‌ای ایجاد می‌کند که بر حسب درجه بیان می‌شود. هرچه زاویه کاب بیشتر باشد، میزان کجی مهره‌ها افزایش یافته و از هم‌ترازی طبیعی ستون فقرات فاصله بیشتری می‌گیرد.
هرچه زاویه کاب بیمار بیشتر باشد، شدت بیماری افزایش می‌یابد و احتمال بروز علائم آشکارتر می‌شود.
- اسکولیوز خفیف: زاویه کاب بین 10 تا 25 درجه اندازه‌گیری می‌شود.
- اسکولیوز متوسط: زاویه کاب بین 25 تا 40 درجه قرار دارد.
- اسکولیوز شدید: زاویه کاب بیش از 40 درجه است.
- اسکولیوز بسیار شدید: زاویه کاب بالاتر از 80 درجه اندازه‌گیری می‌شود.
همان‌طور که از تفاوت درجات زاویه کاب مشاهده می‌کنید، هر مورد منحصربه‌فرد است. به عنوان یک وضعیت پیشرونده، اسکولیوز به مرور زمان بدتر می‌شود و وضعیت فعلی بیمار در زمان تشخیص لزوماً نشان‌دهنده وضعیت نهایی او نخواهد بود.
بیشتر بخوانید:
اسکولیوز پیشرونده است
اسکولیوز حالتی پیشرونده دارد. اگر اسپینا بیفیدا روی عدد 400 باشد، با پیشرفت اسکولیوز میزان انحنای غیرطبیعی ستون فقرات افزایش یافته و این روند باعث سفت‌تر شدن ستون فقرات می‌شود، در نتیجه ستون فقرات کمتر به درمان پاسخ می‌دهد. به همین دلیل، اهمیت واکنش سریع و فعال بودن در روند درمان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
اقدام به‌موقع و پیشگیرانه برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و کاهش اثرات آن بسیار مؤثرتر از تلاش برای معکوس کردن عوارض ایجادشده در مراحل بعدی است.
در کودکان، نتیجه اصلی این حالت، انحراف وضعیتی است که منجر به تغییراتی مانند ناهمترازی شانه‌ها و باسن می‌شود. این وضعیت به دلیل فشارهای غیرمتعادل ناشی از بیماری، تقارن کلی بدن را مختل می‌کند. اما در بزرگسالان، با پیشرفت بیماری درد به عنوان مهم‌ترین پیامد مطرح می‌شود. علت این امر آن است که پس از رسیدن به بلوغ اسکلتی، اسکولیوز به وضعیتی فشاری تبدیل می‌شود.
طبقه بندی اسکولیوز بر اساس نوع
حال که به بررسی برخی از ویژگی‌های کلیدی اسکولیوز پرداختیم، توجه خود را به عواملی که نوع بیماری را تعیین می‌کند، معطوف می‌کنیم.
طبقه‌بندی اسکولیوز بر اساس نوع بیماری عمدتاً به علت آن بستگی دارد. در حدود 80 درصد از موارد تشخیص داده شده، علت مشخصی برای اسکولیوز وجود ندارد و به همین دلیل عنوان اسکولیوز ایدیوپاتیک به آن اطلاق می‌شود.
در 20 درصد باقی‌مانده، اسکولیوز به علت‌های مشخصی مرتبط است که شامل موارد زیر می‌شود: اسکولیوز مادرزادی، اسکولیوز دژنراتیو و اسکولیوز عصبی عضلانی.
اسکولیوز مادرزادی به دلیل نقص در تشکیل ستون فقرات در دوره جنینی رخ می‌دهد. این وضعیت معمولاً ناشی از مهره‌های غیرطبیعی یا اتصال ناقص بین بدن مهره‌ها است، جایی که مهره‌ها به جای جدا بودن، به صورت یک ساختار استخوانی یکپارچه رشد می‌کنند.
اسکولیوز دژنراتیو معمولاً در بزرگسالان و با افزایش سن مشاهده می‌شود. این نوع اسکولیوز نتیجه فرسایش طبیعی ستون فقرات مرتبط با فرآیند پیری است. همچنین، در مواردی که پایه بیماری اسپینا بیفیدا باشد، این وضعیت می‌تواند با اسکولیوز عصبی عضلانی مرتبط باشد.
اسکولیوز در مقابل اسپینا بیفیدا
اسکولیوز یک اختلال ساختاری شایع در ستون فقرات است که با از دست رفتن انحنای طبیعی و ایجاد چرخش غیرعادی در مهره‌ها همراه است.
بر اساس برآوردهای انجمن تحقیقات اسکولیوز، در حال حاضر حدود هفت میلیون نفر تنها در ایالات متحده با این بیماری زندگی می‌کنند. علاوه بر این، سالانه تقریباً ۱۴ هزار نوزاد با بیماری اسپینا بیفیدا متولد می‌شوند. این آمار بیانگر فراگیری هر دو وضعیت و اهمیت افزایش آگاهی نسبت به آن‌ها است.
اسپینا بیفیدا یک اختلال عصبی-عضلانی محسوب می‌شود که ناشی از نقص در بسته شدن لوله عصبی در دوره جنینی است. این مشکل موجب می‌شود که ستون فقرات و نخاع به طور کامل شکل نگرفته و شکاف‌هایی در ستون فقرات ایجاد شود.
لوله عصبی، ساختاری است که بعدها به مغز و نخاع تبدیل می‌شود. بنابراین نقص در لوله عصبی ممکن است بر مغز و/یا نخاع تأثیر بگذارد.
در نهایت، باید اشاره کرد که در موارد اسکولیوز عصبی-عضلانی، ارتباط قوی میان این بیماری و اسپینا بیفیدا مشاهده می‌شود. اکنون بیایید این ارتباط را دقیق‌تر بررسی کنیم.
آیا اسکولیوز و اسپینا بیفیدا مرتبط هستند؟
اسکولیوز و اسپینا بیفیدا می‌توانند به یکدیگر مرتبط باشند، به‌ویژه در موارد اسکولیوز عصبی عضلانی. این نوع از اسکولیوز معمولاً ناشی از وجود یک بیماری عصبی عضلانی گسترده‌تر مانند دیستروفی عضلانی، فلج مغزی یا اسپینا بیفیدا است. این شرایط زمینه‌ای می‌توانند به عنوان یک عامل اصلی در بروز اسکولیوز به‌عنوان عارضه‌ای ثانویه عمل کنند.
اگرچه وجود یک بیماری عصبی عضلانی همیشه منجر به توسعه اسکولیوز نمی‌شود، اما این عارضه در میان افراد مبتلا نسبتاً متداول است. در این موارد، ارتباط ناقص بین مغز، عضلات و بافت‌های همبند که پشتیبان ستون فقرات هستند، باعث اختلال در حفظ انحنای طبیعی و تراز ستون فقرات می‌شود.
برخلاف اسکولیوز ایدیوپاتیک که معمولاً به سمت راست و دور از قلب خم می‌شود، در موارد اسکولیوز عصبی عضلانی، انحنای غیرمعمول به سمت چپ و نزدیک قلب رخ می‌دهد. این الگوی انحنا، به‌ویژه هنگامی که به‌وضوح به سمت چپ خم شده است، می‌تواند نشان‌دهنده وجود یک مشکل زمینه‌ای باشد که منجر به اسکولیوز شده است.
در چنین شرایطی، اولویت درمان باید بر روی مدیریت بیماری عصبی عضلانی اصلی متمرکز شود. اگر فرد دارای اسپینا بیفیدا باشد، این بیماری ممکن است عامل مؤثری در ایجاد اسکولیوز عصبی عضلانی باشد و باید در طرح درمان مورد توجه ویژه قرار گیرد.
اسکولیوز عصبی عضلانی
اسکولیوز عصبی عضلانی که به‌عنوان نوع آتیپیک اسکولیوز شناخته می‌شود، به دلیل پیچیدگی‌های خاص خود به‌مراتب چالش‌برانگیزتر از اسکولیوز ایدیوپاتیک است. به همین دلیل نمی‌توان همان پیش‌آگهی‌هایی را که برای اسکولیوز ایدیوپاتیک معمول ارائه می‌شود، برای این بیماران مطرح کرد.
در صورتی که اسپینا بیفیدا عامل اصلی ایجاد اسکولیوز عصبی عضلانی باشد، باید این عارضه به‌عنوان علت اصلی در نظر گرفته شده و درمان بر روی آن به‌عنوان بخشی از یک مسئله پزشکی گسترده‌تر متمرکز شود.
بیماران دچار مشکلات عصبی عضلانی ممکن است توانایی راه رفتن مستقل را از دست داده و وابسته به صندلی چرخدار شوند. از سوی دیگر، شرایط آسیب‌زا برای مغز و/یا نخاع می‌توانند علائم گسترده‌ای را در بخش‌های مختلف بدن ایجاد کنند، چرا که مغز و نخاع مرکز اصلی عملکردهای سیستم عصبی را تشکیل می‌دهند.
سیستم عصبی مرکزی به‌عنوان یک شبکه پیچیده و گسترده عمل می‌کند که ارتباط میان مغز و بدن را میسر می‌سازد.
پیشرفت و شدت اسکولیوز عصبی عضلانی به میزان درگیری عضلات و اعصاب وابسته است. هرچه اسپینا بیفیدا تأثیر بیشتری بر تعادل و حرکت بیمار داشته باشد، احتمال بروز اسکولیوز به‌عنوان یکی از عوارض مرتبط افزایش می‌یابد.
منحنی‌های ناشی از اسکولیوز عصبی عضلانی غالباً در کودکان کوچکتر ظاهر می‌شوند، طولانی‌تر هستند و معمولاً کل ستون فقرات را درگیر می‌کنند.
رشد بدن، همانند موارد اسکولیوز ایدیوپاتیک، نقش مهمی در پیشرفت اسکولیوز عصبی عضلانی ایفا می‌کند.
جمع‌بندی:
لوله عصبی ساختاری است که پایه‌گذار تشکیل ستون فقرات و مغز کودک می‌شود. اسپینا بیفیدا یکی از نقص‌های لوله عصبی به شمار می‌رود، زیرا لوله عصبی به‌طور کامل بسته نمی‌شود. این اختلال همچنین باعث می‌شود برخی از استخوان‌های ستون فقرات به درستی شکل نگیرند و بسته نشوند.
اسکولیوز به ایجاد انحنای غیرطبیعی و جانبی در ستون فقرات اشاره دارد. در این حالت، منحنی نه‌تنها به پهلو خم می‌شود بلکه دارای پیچش‌هایی از جلو به عقب و بالعکس است.
انحنای طبیعی ستون فقرات به آن استحکام و انعطاف‌پذیری بیشتری می‌بخشد و مقاومت آن را در برابر فشارهای مکانیکی حین فعالیت افزایش می‌دهد. با این حال، تنها فرم طبیعی ستون فقرات کافی نیست، بلکه عضلات اطراف آن نیز باید مسئولیت حمایت و تثبیت ساختار ستون فقرات را بر عهده داشته باشند.
بیماری‌های عصبی عضلانی مستقیماً مغز، ستون فقرات و عضلات حمایتی آن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این موضوع می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد انحناهای غیرطبیعی مانند اسکولیوز شود.
اسکولیوز عصبی عضلانی، که ناشی از شرایطی مانند اسپینا بیفیدا پیشرونده است، معمولاً به علت شدت مشکلات عصبی عضلانی زمینه‌ای ایجاد می‌شود. در چنین مواردی، تمرکز درمان اغلب بر مدیریت اسپینا بیفیدا قرار می‌گیرد.
هرچند که درمان موارد اسکولیوز عصبی عضلانی چالش‌برانگیزتر است، اما امکان تلاش برای بهبود شرایط وجود دارد. در مرکز کاهش اسکولیوز®، انواع مختلف اسکولیوز از جمله نوع عصبی عضلانی آن مورد درمان قرار گرفته‌اند.
حدود 50 درصد افراد مبتلا به اسپینا بیفیدا نیز به اسکولیوز دچار می‌شوند. این دو شرایط از نظر علت و تأثیرگذاری بر مغز و نخاع ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند.