دیسک کمر چیست؟
ستون فقرات از مجموعه‌ای از مهره‌ها تشکیل شده که به ترتیب روی یکدیگر قرار گرفته‌اند. بین این مهره‌ها، دیسک‌هایی وجود دارند که نقش ضربه‌گیر را ایفا می‌کنند. این دیسک‌ها شبیه دونات‌های ژله‌ای هستند که دارای هسته‌ای نرم و ژله‌ای در مرکز خود هستند. با افزایش سن، دیسک‌ها به‌طور طبیعی کم‌انعطاف‌تر و شکننده‌تر می‌شوند. فرسایش طبیعی دیسک که همراه با افزایش سن رخ می‌دهد، می‌تواند منجر به درد شود.
دیسک‌ها ممکن است در هر جهتی دچار فتق شوند؛ به سمت جلو، مرکز یا بیشتر اوقات به سمت عقب و طرفین، جایی که اعصاب نخاعی قرار دارند.
فتق دیسک تنها درصد کمی از موارد کمردرد را شامل می‌شود.
هرچند فتق دیسک گاه به اشتباه “دیسک لیز خورده” نامیده می‌شود، اما این نام‌گذاری دقیق نیست، زیرا دیسک‌ها هیچ‌گاه از جای خود خارج نمی‌شوند. آن‌ها به وسیله بافت همبند به مهره‌های بالا و پایین متصل هستند. فتق دیسک می‌تواند به دو شکل “محدود” یا “غیرمهار” ظاهر شود. در حالت محدود، هسته ژله‌ای همچنان در دیواره دیسک باقی می‌ماند. اما در حالت غیرمهار، هسته از دیواره حلقوی بیرون زده اما همچنان به هسته پالپوزوس متصل است. در مواردی هم که هسته از دیسک جدا شده و فاصله می‌گیرد، به آن “منبع” گفته می‌شود.
دیسک برآمده وضعیتی است که دیواره دیسک تغییر شکل داده است، اما فتقی صورت نگرفته و هسته همچنان در داخل دیواره باقی مانده است. برای درمان برآمدگی دیسک، نیازی به جراحی وجود ندارد.
علت ایجاد دیسک کمر چیست؟
در اثر افتادن یا وارد شدن فشار زیاد، دیسک‌ها ممکن است دچار پارگی شوند که این وضعیت باعث می‌شود هسته از دیواره دیسک خارج شده و به اعصابی که از نخاع منشعب می‌شوند فشار وارد کند. این حالت به فتق دیسک منجر می‌شود که معمولاً با درد در ناحیه پشت یا گردن همراه است. برای نمونه، نشستن طولانی‌مدت و سپس بلند کردن یک جسم سنگین می‌تواند باعث ایجاد این مشکل شود.
علائم و نشانه‌های دیسک کمر بیرون‌زده چیست؟
گاهی اوقات افراد ممکن است درد شدید را با فتق دیسک اشتباه بگیرند، در حالی که واقعاً این درد ممکن است ناشی از فشار عضلانی باشد.
از آنجا که ریشه‌های عصبی نقش انتقال دهنده پیام‌ها به سایر نقاط بدن را دارند، یکی از مشکلات رایج فتق دیسک این است که می‌تواند درد‌هایی را ایجاد کند که در دیگر نواحی بدن حس شوند. به طور مثال، درد ساق پا زیر زانو یکی از نشانه‌های معمول فتق دیسک است. به این نوع درد، درد تابشی یا رادیکولوپاتی گفته می‌شود. در بسیاری از موارد، کمردرد بدون وجود درد در پا می‌تواند ناشی از فتق خفیف دیسک یا مشکلات داخلی مرتبط با دیسک باشد.
روش تشخیص دیسک بیرون‌زده به چه شکل است؟
در ادامه به تعدادی از ابزارهای تشخیصی اشاره شده که پزشک ممکن است برای درک بهتر وضعیت شما و تعیین مناسب‌ترین برنامه درمانی استفاده کند:
– **سابقه پزشکی**: تهیه شرح حال جامع و دقیق پزشکی به پزشک کمک می‌کند تا دلایل احتمالی درد کمر و گردن شما را شناسایی کرده و بهترین گزینه درمانی را تعیین کند.
– **معاینه فیزیکی**: طی معاینه، پزشک با بررسی منبع درد و انجام تست‌های ساده برای سنجش انعطاف‌پذیری و قدرت عضلانی ممکن است اطلاعات مهمی جمع‌آوری کند.
– **اشعه ایکس**: این روش که اغلب نخستین گام در بررسی‌های تشخیصی است، ساختار استخوان‌ها و فضای بین آن‌ها را نشان می‌دهد. اما به دلیل عدم نمایش بافت‌های نرم مانند عضلات و رباط‌ها، کاربرد محدودی دارد.
– **MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی)**: با استفاده از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی، تصاویر دقیقی از داخل بدن، به ویژه بافت‌های نرم مانند دیسک‌های ستون فقرات، ارائه می‌دهد. این روش ایمن و معمولاً بدون درد است.
– **سی تی اسکن/میلوگرام**: سی تی اسکن اطلاعات دقیقی درباره ساختارهای داخلی ستون فقرات فراهم می‌کند. میلوگرام نیز به کمک تزریق یک ماده رنگی درون کانال نخاعی تحت هدایت اشعه ایکس، برای تشخیص دیسک‌های بیرون‌زده، تغییرات استخوانی یا تومورها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
– **الکترودیاگنوستیک**: شامل آزمایش‌هایی مانند الکترومیوگرافی (EMG) یا پتانسیل‌های برانگیخته سوماتو (SSEP) است که عملکرد اعصاب و نخاع را ارزیابی کرده و مشخص می‌کند چگونه این ساختارها تحت تأثیر بیماری قرار گرفته‌اند.
– **اسکن استخوان**: این روش برای تشخیص مشکلاتی چون عفونت، بدخیمی، شکستگی و آرتریت در اسکلت بدن بکار می‌رود و همچنین می‌تواند ضایعات مربوط به بیوپسی یا جراحی را مشخص کند.
– **دیسکوگرافی**: برای بررسی وضعیت داخلی دیسک از طریق تزریق ماده رنگی به داخل آن (تحت هدایت اشعه ایکس) انجام می‌شود. نتایج این آزمایش به شناسایی دقیق دیسک عامل درد کمک کرده و میزان موفقیت درمان یا جراحی را افزایش می‌دهد.
– **تزریق‌ها**: روش تزریقی علاوه بر ارائه تسکین درد، اطلاعات کلیدی درباره مشکل شما در اختیار پزشک قرار داده و می‌تواند به عنوان بخشی از فرایند درمان بکار رود.
روش درمان دیسک کمر بیرون‌زده به چه شکل است؟
برخلاف ماهیچه‌ها که می‌توانند با سرعت بیشتری ترمیم شوند، پارگی یا تحلیل رفتگی دیسک معمولاً با روند بهبودی کندتری همراه است. اما خبر امیدوارکننده این است که در بسیاری از موارد، درد و التهاب ناشی از دیسک‌های آسیب‌دیده را می‌توان با کاهش التهاب و تقویت عضلات اطراف دیسک به‌طور غیرجراحی برطرف کرد و پشتیبانی بهتری برای مهره‌ها ایجاد نمود.
انجام تمرینات خاص اکستنشن می‌تواند به کاهش درد فتق دیسک کمک کند. این تمرین‌ها مانند یک مکش عمل کرده، مرکز دیسک را به جای اصلی خود بازمی‌گرداند و فشار روی عصب‌ها را کاهش می‌دهد. گرچه ممکن است برای کسی که از کمردرد حاد رنج می‌برد، باور این موضوع دشوار باشد، اما تحقیقات نشان داده که برخی ورزش‌های تخصصی می‌توانند به تسکین درد کمک کنند.
سوالات متداول در مورد دیسک کمر بیرون‌زده
علت اصلی فتق دیسک چیست؟
فتق دیسک می‌تواند به‌دنبال وارد شدن فشار شدید یا ضربه، مانند سقوط یا بلند کردن نادرست جسم سنگین، ایجاد شود. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که هسته دیسک از دیواره آن بیرون زده و به اعصاب منشعب از نخاع فشار وارد می‌کند. برای مثال، بلند کردن یک جسم سنگین پس از مدت طولانی نشستن، یکی از عواملی است که می‌تواند منجر به فتق دیسک شود.
چگونه می‌توان فتق دیسک را درمان کرد؟
روش‌های غیرجراحی معمولاً گزینه‌ای مناسب و اولین انتخاب برای درمان هستند. این روش‌ها اغلب شامل همکاری با یک فیزیوتراپیست است که با طراحی برنامه‌ای اختصاصی از تمرینات کششی و حرکتی، به مدیریت و بهبود شرایط شما کمک می‌کند.